1. Türkiye'nin Tarih Öncesi Devirlerini Aydınlatan Merkezler a) Eski Taş Devri: (M.Ö. 6006-10.000) (Paleolitik Dönem) İnsanlık tarihinin uzun bir dönemini kapsamaktadır. Bu dönemi ait Anadolu'daki yerleşim yerleri: Antalya Çevresinde: - Karain mağaraları - Beldibi mağaraları - Belbaşı mağaralarıdır. b) Orta Taş Devri : (M.Ö. 10.000-8.000) (Mezolitik Dönem) İnsanların toplayıcılık ve avcılıktan vazgeçip üretim ekonomisine geçiş dönemidir. Bu dönemi aydınlatan merkezler: Antalya'da: Beldibi  Göller Bölgesinde: Baradiz Ankara'da: Macunçay Samsun'da: Tekkeköy'dür. c) Yeni Taş (Cilâlı Taş) Devri : M. Ö. (8.000-5.500) (Neolitik Dönem) Tarımla birlikte yerleşik hayat başlamış, köyler teşekkül etmiştir.  Yeni Taş Devri: Türkiye'de geniş bir alana yayılmıştır.  Bu bölgeler; Konya'da : Çatalhöyük Diyarbakır'da: Çayönü Gaziantep'te: Sakçagözü'dür. UYARI: Anadolu'da kurulmayıp Anadolu ile ilişkisi olan uygarlıklar Bizans, Roma, Pers ve Makedonyalılardır. d) Maden Devri: (Kalkotitik Dönem) İlk kullanılan maden bakır olmuştur. Bu dönemde dini inançlar gelişmiş, insanlar Büyük Ana ya tapmışlardır. Kalkoli­tik devir kültürünü Tunç dönemi takip etmiştir. Tunç Devri Anadolu­'da üç dönem olarak yaşanmıştır. (Eski Tunç, Orta Tunç ve Yeni Tunç)  Frigya Medeniyeti (M.Ö 800 - M.Ö 676) Frigya, Batı Anadolu'nun M.Ö. 1000 yıllardaki adıdır. Frigya­lıların Anadolu'ya Boğazlar yoluyla geldikleri bilinmektedir. Sakarya Nehri çevresinde yaşamışlardır.  MerkezleriÆGordion'dur. Devlet kurulduğu yerin adını almış­tır. Frigler Anadolu'da siyasi bir topluluk olarak M.Ö. 750'den sonra ortaya çıkmışlardır.  * Frig ekonomisinin temeli tarıma dayanır. Bundan do­layı tarım araçlarına zarar verenlere ağır cezalar uygulamışlar­dır. * Çok tanrılı bir inançları vardır, tabiata (doğaya) büyük önem vermişler, en büyük tanrıları tabiat tanrıçası Kibela'dır. Çevreci bir toplumdur. * Yunan ve Hitit sanatından etkilenmişlerdir. * Fenike Harf Alfabesini kullanmışlardır. * Dokumacılık gelişmiştir. Tiftik olarak bilinen keçi kılı dokumaları ile Tapetes adını taşıyan halı ve kilim üretimi yay­gındı. * En önemli mimari eserleri kral Midas'ın mezarıdır. * Flüt, Gitara gibi müzik aletlerini kullanmışlardır. YORUM: Frigler bu gelişmelerden de anlaşıldığı üzere çevre kültürlerin katkısı ile gelişmiştir. Kimmerler tarafından yıkılmışlardır. c) Lidya Medeniyeti (M.Ö. 686 - M.Ö. 547) Bugünkü Gediz ve Küçük Menderes nehirleri arasında ka­lan bölgenin ilkçağlardaki adı Lidya'dır. Merkez: Sardes/Sart' tır * Hitit ve Friglerin hakimiyetinden kurtularak bağımsız ol­dular. * En önemli geçim kaynakları ticarettir. Kral Giges zama­nında Kral yolu ticarete açıldı. M.Ö. 700'lü yıllarda parayı buldular. * Fenike Harf Alfabesini kullandılar. * Ordularını paralı askerlerden oluşturmuşlardır. Bu ise savunmayı zayıflatmıştır. YORUM: Paralı Ordularda orduyu oluşturan askerler hizmet ettiği devlet ile ortak bir kültür, inanç ve milliyetten olmadığı için vatan sevgisi de yoktur. Bu da devletin dış saldırılar karşısında direncinin kolay kırılmasına neden olmuş ve yıkılışlarını hızlandırmıştır. Lidyalılar Ege Denizi'ne çıkmak isteyen Perslere engel teşkil ettiği için Persler tarafından yıkılmışlardır. d) İyonya Medeniyet (M.Ö.1000 - M.Ö.546) İyonya, İzmir ile Büyük Menderes nehri arasında kalan sahil bölgesinin ilkçağlardaki adıdır.  Bu medeniyetin oluşumunu Yunanistan'dan Batı Anadolu­'ya gelen Akalar sağlamıştır.  * Şehir devletleri tarzında yaşamışlardır. Önemli şehir devletleri İzmir, Milet ve Efes'tir. ÖRNEK Hititlerde tarih yazıcılığı ile ilgili aşa­ğıdaki bilgilerden hangisi, tarafsız tarih an­layışının bir göstergesidir? A) Yıllıkların Sümer çivi yazısıyla ya­zılması B) Yıllıkların kralların yaptıkları konu­sunda bilgi vermek için yazılması C) Kralların, zaferleri kadar yenilgile­rini de yıllıklara yazdırmış olmaları D) Yıllıkların özellikle ünlü kralların dönemlerini içermesi  E) Yıllıkların edebi dille yazılmış olması ÇÖZÜM: Hititlerde yaşanan olaylar 'Anal' adı ve­rilen yıllıklara yazılır ve bu yıllıklar yıl so­nunda tanrılara sunulurdu. Bu eserlerin tanrı­lara hesap verme şeklinde değerlendirilmesi sonucunda olaylar bütün yönleriyle (olumlu - olumsuz) anlatılmıştır. Zaferler kadar yenilgi­lere de yer verilmiştir. Bu da tarafsız, objektif ta­rih anlayışı ile ilgilidir. * İyon şehirleri kısa zamanda birer ticaret ve sanat mer­kezi haline geldiler.  * Akdeniz ve Karadeniz'de koloniler kurarak bugünkü bir­çok yerleşim yerinin temelini attılar. Fenike alfabesini kullanarak gelişmesine katkı sağladılar.  M.Ö. VII. yüzyılda Lidya'nın egemenliğine giren İyon şehir devletleri daha sonra Pers imparatorluğuna bağlanmıştır. e) Urartular: (M.Ö. 800 - M.Ö. 600) Hazar Denizi, Malatya, Erzurum, Musul, ve Halep arasın­daki bölgede yaşayan Asya kökenli Hurri kabileleri tarafından ku­ruldu.  Doğu Anadolu'da kurulan ilk uygarlıktır. * Tarım ve hayvancılıkta ilerlediler. * Tarımı geliştirmek için su kanalları, göletler ve bentler yaptılar. * Madencilikte, kaya mimarisinde ve süsleme sanatında gelişme gösterdiler. * İran'da kurulan Med'lere karşı doğu bölgesinin savunu­lucuğunu yaptılar. * Çivi yazısını kullandılar. * Urartulardan kalma eserler; Van, Toprakkale, Kayalı­dere, Çavuştepe ve Tilkitepe kalıntılarıdır. Medler tarafından yıkılmışlardır. 5. Babiller (M.Ö.1800- 539/478) * Babiller (Amurrular) Mezopotamya'da Babil merkez ol­mak üzere devlet kurdular. * En meşhur hükümdarları Hammurabi'dir. Hammurabi Sümer yasalarından esinlenerek kendi adıyla anılan kanunlarını yapmıştır. * Sosyal sınıflaşma vardır. * Hititlerle savaştılar(I.Babil krallığını Hititler yıktı). * Babil Asma Bahçeleri ve Babil Kulesi önemli eserleridir. * Babil Asma Bahçeleri ve Babil Kulesi önemli eserleridir. * Gemicilik ve tersanecilik gelişmiştir. Ormanlıkların yo­ğun olduğu bir bölgede yaşamaları gemicilikte hammadde gereksinimini gi­dermiştir.)  * Fenikelilerin dini inanışları Ön Asya dinlerinin bir karı­şımıdır.  * Fenikeliler site şehir devletleri halinde yaşamışlar, bir merkezi devlet kuramamışlardır.  UYARI: Pers - Lidya mücadelesinin temel sebebi Lidya'nın Persler'in Ege'ye açılmasında önemli bir engel teşkil etmesidir.